İmamet ve Şiî İmâmiyye'deki Anlamı

İmametin Anlamı

İmamet, bir kişinin insanların öncüsü ve rehberi olacak şekilde öne çıkması ve toplumun ona uyması, onu takip etmesi anlamına gelir.

İmam, kendisine uyulan ve insanların söz veya fiil açısından örnek aldığı kişidir. Bu kişi hak üzere de olabilir, batıl bir yolda da bulunabilir.

Kur’an-ı Kerim, "imamlar" kelimesini hem hak yolunun hem de batıl yolunun önderleri için kullanmıştır:

• Hak önderleri hakkında: “O gün, bütün insanları imamlarıyla çağıracağız.” (İsrâ, 17/71)

• Hak önderleri için: “Onları, emrimizle insanları hidayete ulaştıran imamlar kıldık; onlara iyilik yapmayı, namazı kılmayı ve zekâtı vermeyi vahyettik. Onlar, bize kulluk eden kimselerdi.” (Enbiyâ, 21/73)

• Batıl önderleri için: “Onları, ateşe çağıran imamlar kıldık. Kıyamet günü de yardım görmeyeceklerdir.” (Kasas, 28/41)

• Küfür imamları hakkında: “Küfür önderleriyle savaşın; çünkü onların ahdi yoktur. Belki böylece vazgeçerler.” (Tevbe, 9/12)

İmamet iki şekilde olabilir:

1. Genel ve kapsamlı imamet: Her alanda geçerli olan mutlak bir önderliktir. Örneğin, Hz. İbrahim’in imameti hakkında Kur’an-ı Kerim şöyle buyurur: “Hani Rabbi, İbrahim’i birtakım kelimelerle sınamış ve o da bunları tam olarak yerine getirmişti. Rabbi ona, ‘Seni insanlara imam yapacağım’ dedi. O, ‘Soyumdan da (imam yap)’ dedi. Allah, ‘Zalimler, benim ahdime erişemez’ dedi.” (Bakara, 2/124)

2. Belirli sınırlarla kısıtlı imamet: Örneğin, cemaat veya cuma namazı imamlığı, hac imamlığı gibi belirli alanlarla sınırlı bir liderliktir.

Şiî İmâmiyye Mezhebinde İmametin Kavramı

Şiî İmâmiyye mezhebine göre imamet, Allah tarafından belirlenen genel ve kapsamlı bir liderliktir. Bu imamet, dinin temel inanç esaslarından biridir ve ona iman etmek, imanın geçerliliği için zorunludur.

İmamet, Allah’ın bir lütfudur ve her dönemde bir imamın olması gereklidir. Çünkü bir imam, peygamberin (s.a.a) görevlerini ve sorumluluklarını üstlenerek insanlara rehberlik etmeli, onların hem dünyevi hem de dini meselelerinde yol göstermelidir.

Şiî inancına göre imamet, peygamberliğin devamıdır. Her çağda, Allah tarafından belirlenmiş ve itaat edilmesi farz olan bir imam bulunmalıdır. Kur’an-ı Kerim’de geçen şu ayetler bu inancı destekler:

• “Sen ancak bir uyarıcısın ve her topluluk için bir yol gösterici vardır.” (Ra‘d, 13/7)

• “Şüphesiz ki Biz, seni hak ile müjdeleyici ve uyarıcı olarak gönderdik. Hiçbir ümmet yoktur ki içinde bir uyarıcı gelip geçmiş olmasın.” (Fâtır, 35/24)

Sonuç olarak, Şiî İmâmiyye’ye göre imamet, yalnızca dini bir liderlik değil, aynı zamanda toplumun her alandaki rehberliğini üstlenen, Allah tarafından atanmış ve insanlar için zorunlu bir otoritedir. İmam, peygamberin varisi olup, vahyin mesajını devam ettiren kişidir ve hiçbir zaman yeryüzü imamsız kalamaz.

ما معنى الامامة ، و ما مفهومها عند الشيعة الامامية ؟

للإجابة على هذا السؤال لا بد من أن نشير أولاً إلى المعنى اللغوي لكلمة " الإمامة " .

معنى الامامة
الإمامة : هي تقدم شخص على الناس على نحو يتبعونه و يقتدون به .
أما الإمام ، فهو : من يُقتدى به ، و هو الذي يتقدم على الناس و هم يأتمون به ، و يقتدون به في قول أو فعل أو غير ذلك ، سواءً كان الإمام المتقدم عليهم محقا في تقدمه هذا أم لا 1 .
و قد استعمل القران الكريم كلمة " أئمة " بالمعنى المتقدم في إمامة الحق و الباطل على حد سواء حيث قال : ﴿ يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ ... ﴾ 2 .
كما و استعمل القرآن الكريم " الأئمة " في كلٍ من أئمة الحق و الباطل على إنفراد ، فقال في أئمة الحق : ﴿ وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاء الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ ﴾ 3 ، و قال أيضا : ﴿ وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ ﴾ 4 .
و قال في أئمة الباطل و الظلال : ﴿ وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ لَا يُنصَرُونَ ﴾ 5 ، و قال أيضا : ﴿ ... فَقَاتِلُواْ أَئِمَّةَ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لاَ أَيْمَانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنتَهُونَ ﴾ 6 .
ثم إن الإمام إما أن تكون إمامته شاملة و مطلقة فتكون عامة تشمل جميع الجهات ، كقول الله سبحانه و تعالى بالنسبة إلى النبي إبراهيم الخليل ( عليه السَّلام ) : ﴿ وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِي قَالَ لاَ يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ ﴾ 7 .
و إما أن تكون غير شاملة بل مقيدة بحدود خاصة ، فيكون الامامُ إماماً ضمن تلك الحدود و في تلك الجهة المصرحة بها ، كما في إمام الجماعة أو الجمعة أو بالنسبة إلى إمامة الحجاج أو غير ذلك .

مفهوم الامامة عند الامامية
أما الإمامة عند الشيعة الإمامية فهي : زعامة و رئاسة إلهية عامة على جميع الناس ، و هي أصل من أصول الدين لا يتم الإيمان إلا بالاعتقاد بها ، و هي لطف من ألطاف الله تعالى ، إذ لا بد أن يكون لكل عصر إماما و هاديا للناس ، يخلف النبي ( صلى الله عليه و آله ) في وظائفه و مسئولياته ، و يتمكن الناس من الرجوع إليه في أمور دينهم و دنياهم ، بغية إرشادهم إلى ما فيه خيرهم و صلاحهم .
و الإمامة ليست إلا استمراراً لأهداف النبوة و متابعة لمسؤولياتها ، و لا يجوز أن يخلو عصر من العصور من إمام مفترض الطاعة منصوب من قبل الله تعالى ، و ذلك لقول الله تعالى : ﴿ ... إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرٌ وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ ﴾ 8 .
و قوله تعالى : ﴿ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ بِالْحَقِّ بَشِيرًا وَنَذِيرًا وَإِن مِّنْ أُمَّةٍ إِلَّا خلَا فِيهَا نَذِيرٌ ﴾ 9